- Tôi là một người khốn khổ, không ai che chở. Chúng nó chửi rủa tôi, ăn cướp của tôi, đánh đập tôi.
Viên sĩ quan thở phì phà phì phò, hỏi:
- Đứa nào chửi rủa mày?
- Thằng Carlo, kẻ thù không đội trời chung của tôi, thằng cha chơi phong cầm ấy ạ. Nó cướp mất của tôi ba con rối tốt nhất.
Nếu không bắt giam ngay nó lại, nó sẽ đốt rạp múa rối, sẽ đốt phá và cướp hết cả thành phố này.
Lão móc ở túi ra một nắm tiền vàng, đặt vào trong giày của viên sĩ quan, để lời nói có thêm sức nặng. Tóm lại, lão tìm hết cách làm cho viên sĩ quan phải hoảng hốt lên, và ra lệnh cho bốn gã sen đầm đang đứng bên gốc cây bồ đề:
- Chúng mày hãy đi theo cái người không ai che chở và đáng quý mến này, và cứ chiếu pháp luật mà làm mọi việc cần thiết.

Lão Caraba Baraba và bốn viên sen đầm chạy về nhà bác Carlo. Lão hét:
- Nhân danh đức vua Ta-ra-ba, các ông bắt lấy thằng kẻ cướp đốn mạt này cho tôi!
Nhưng cửa đã đóng, không có tiếng trả lời. Lão Caraba Bara- ba hạ lệnh:
- Nhân danh đức vua Ta-ra-ba, các ông phá cái cửa này cho tôi!
Bốn gã sen đầm xô vào cái cửa đã mọt. Cánh cửa đổ lăn kềnh và bốn gã ngã quay lơ vào trong nhà bác Carlo, gươm chúng va chạm nhau loảng xoảng. Cùng lúc ấy, bác Carlo bước vào phía trong cánh cửa bí mật. Bác là người đi sau cùng. Cánh cửa đóng sập lại. Tiếng nhạc êm ái vụt tắt. Trong căn nhà, chỉ còn vương vãi những dải băng bẩn và mảnh vải vẽ cái lò sưởi. Lão Caraba Bara- ba nhảy xổ vào chiếc cửa bí mật, lấy nắm tay và gót chân đập thình thình. Nhưng cánh cửa không nhúc nhích. Lão lấy đà, xô cả người vào cánh cửa. Cánh cửa im lìm. Lão giậm chân đành đạch, hét to:
- Nhân danh đức vua Ta-ra-ba, các ông phá cái cửa đáng nguyền rủa này cho tôi!

Bốn gã sen đầm sờ sờ nắn nắn những vết thương:
kẻ bị sứt mũi, kẻ bươu đầu. Họ đáp:
- Chịu thôi, ở đây việc khó nhằn lắm.
Họ tuyên bố sẽ báo cáo với viên sĩ quan là họ nhân danh pháp luật làm đủ mọi cách, nhưng chắc hẳn lão già chơi phong cầm được ma mãnh ủng hộ, nên đã biến mất qua bức tường, họ đành bó tay. Lão Caraba Baraba giật mạnh chòm râu của mình, ngã lăn xuống đất. Lão la hét, rên rỉ, lăn lộn trong căn nhà vắng vẻ, như bị ma làm.

Chương 26

Họ tìm được gì phía sau cánh cửa bí mật

Lão Caraba Baraba ở ngoài, bứt râu, lăn ra đất như ma làm. Trong lúc ấy, Buratino dẫn đầu, Manvina, Piero, Ác-timôn bước xuống bậc cầu thang đá dưới hầm, bác Carlo theo sau.
Bác cầm một mẩu nến; ánh sáng rung rinh in bóng cái đầu xù của Antimo và hai cánh tay giơ về phía trước của Piero. Nhưng tối quá, ngọn nến không đủ soi những bậc thang phía dưới. Manvina bịt tai lại để khỏi rú lên vì sợ hãi. Piero cứ lẩm nhẩm đọc bài thơ vớ vẩn:
Trên tường bóng nhảy múa,.
Nhưng ta chẳng hề sợ.
Bực thang dốc, tối tăm,.
Ta chẳng sợ khó khăn.
Đường hầm chắc dẫn tới.
Nơi nào đó đấy thôi...

Buratino dẫn đầu, đi cách đã khá xa. Bóng nó mờ mờ dưới kia. Bỗng nghe thấy tiếng cái gì xì xèo, ngã xuống, lăn lăn, rồi thấy tiếng Buratino kêu to:
- Ối, cứu tôi với!
Tức thì Antimo quên cả đau và đói, gạt Manvina và Pi-erô sang một bên, nhảy xuống bậc thang nhanh như cơn gió lốc.

Nghe thấy Antimo cắn cái gì. Một con vật rú lên, rùng rợn. Thế rồi im lặng. Chỉ có tim Manvina là đập mạnh như tiếng đồng hồ báo thức tích tắc, tích tắc. Bỗng một luồng ánh sáng ở dưới hầm rọi lên bậc thang. Ngọn nến của bác Carlo như vàng hẳn đi. Burati- nô gọi to:
- Nhìn mà xem! Nhìn mà xem!

Manvina vội vàng bò giật lùi xuống từng bậc một. Piero nhảy nhót theo sau. Bác Carlo cúi lom khom đi sau cùng, lúc lúc lại tuột dép. Antimo ngồi dưới cầu thang, liếm liếm lông, con chuột già Su-sa-ra nằm chết gí dưới chân. Buratino hai tay nâng cái màn len đã mục nát. Bên trong là một cái cửa, ánh sáng xanh chiếu toa? ra ngoài. Lúc cả bọn bước qua cửa thì thấy ánh sáng mặt trời chiếu chói loà qua một cái cửa sổ tròn trên vòm trần, ai nấy chói cả mắt. Mặt trời chiếu rọi vào một căn phòng hình tròn, lát đá hoa màu vàng. Ở giữa phòng là một cái sân khấu múa rối lộng lẫy.

Trên màn, một tia chớp vàng lấp lánh. Hai bên bức màn là hai cái chòi hình vuông, tường vẽ những viên gạch, mái bằng tôn xanh sáng chói. Chòi bên trái treo một cái đồng hồ quả lắc kim bằng đồng đen; trên mặt đồng hồ, gần mỗi chữ số lại vẽ mặt một chú bé hay một cô bé rất xinh đang cười. Chòi bên phải có một cái cửa sổ tròn, kính màu sặc sỡ. Phía trên cửa sổ, bác dế mèn ngồi chồm chỗm nơi mái nhà bằng tôn màu xanh. Mọi người còn đang ngạc nhiên trước cái sân khấu kỳ diệu, thì bác dế mèn cất tiếng dõng dạc nói:
- Buratino, ta bảo cho mi biết, mi sẽ gặp nhiều nguy hiểm.

Cũng may, mọi khó khăn đều vượt qua được...
Giọng bác dế mèn khàn khàn, bởi vì dù sao, bác cũng đã bị một cái búa ném trúng đầu. Và mặc dầu bác tốt bụng và đã thọ một trăm tuổi, bác chẳng thể không nhớ đến việc Buratino đã xúc phạm đến bác. Bác dế mèn không nói gì thêm. Bác vuốt râu, rồi rút lui vào một cái hồ vắng vẻ, xa lánh mọi sự náo động. Bác Carlo nói:
- Ta cứ tưởng chú mình ít ra cũng sẽ tìm thấy một đống vàng và bạc. Nhưng chỉ có mỗi cái món đồ chơi thế này thôi ư!

Bác đến gần cái đồng hồ quả lắc, khe khẽ gõ mặt đồng hồ thì thấy một cái chìa khóa nhỏ móc ở một cái đinh đồng, bác cầm lấy, lên giây đồng hồ. Tiếng tích tắc vang dậy. Kim bắt đầu quay. Kim dài chỉ số 12, kim ngắn chỉ số 6. Phía trong máy, tiếng phù phù nổi dậy. Sáu tiếng giòn giã vang lên. Đúng lúc ấy, chòi bên phải cửa sổ kính màu mở tung ra; một con chim máy sặc sỡ, vỗ cánh, hót sáu lần liền:

“Hãy đến với chúng ta! Hãy đến với chúng ta!" Chim vào, cửa lại đóng kín; đàn phong cầm thánh thót, màn cuốn lên. Mọi người chưa bao giờ được thấy cảnh trang trí đẹp như thế, cả bác Carlo nữa. Cảnh một khu vườn. Lá cây toàn bằng vàng bạc. Đàn chim sẻ đá máy, bé xíu chỉ bằng cái móng tay, hót véo von. Một cây nặng trĩu những quả táo bé bằng hạt lúa. Mấy con công đi đi lại lại dưới bóng cây, kiễng chân mổ quả trên cành. Hai con dê con gặm cỏ chán rồi húc nhau. Vô số bướm li ti bay chập chờn. Một phút trôi qua. Chim ngừng hót; công và dê lùi vào hậu trường. Công thì biến xuống sàn sân khấu; sàn có những cái cửa không ai trông thấy.

Phía trong cùng, mây bằng vải mỏng toa? sang hai bên. ạng mặt trời đỏ ối mọc trên bãi sa mạc. Hai bên, hiện ra những cây rừng uốn lượn như những con rắn. Một con trăn treo trên cành. Một gia đình nhà khỉ móc đuôi vào cây đánh đu. Cảnh ấy là cảnh ở châu Phi. Dưới mặt trời đỏ ối, mấy con thú đang đi trên bãi sa mạc. Một con sư tử xù lông, tuy chỉ bằng con mèo con, nhưng trông rất ghê, nó chỉ nhảy ba bước là hết sân khấu. Một con gấu bằng nhung cầm một cái ô, đi bằng hai chân, õng à õng ẹo. Một con cá sấu kinh khủng bò ra. Hai con mắt bần tiện nhỏ tí giả vờ ra vẻ hiền lành.

Nhưng Antimo không bị lừa, nó nhìn cá sấu, sủa một tiếng. Một con tê giác nhảy tót ra; trên sừng nhọn, có để một quả bóng cao su cho đỡ nguy hiểm. Một con hươu cao cổ phi ra, trông giống như con lạc đà có chấm, cổ thì dài ngoằng ngoẵng. Rồi đến một con voi thông minh, dễ dãi; nó vốn là bạn của đám trẻ con, nó ve vẩy vòi, rồi lấy vòi cầm một cái bánh đậu. Sau cùng là một con chó rừng chạy dọc theo sân khấu, đó là một con lang rất bẩn thỉu. Antimo vừa sấn lên vừa sủa rinh thiên địa.

Bác Carlo cầm đuôi nó, khó nhọc lắm mới kéo được nó xuống. Mọi con vật đã biến đi. Mặt trời phụt tắt! Trong đêm tối, có những vật từ hai bên và từ trên vòm cao rơi xuống, tiếng đàn vi- Ôlông ngân lên. Trên sâu khấu, bỗng thấy những ngọn đèn bé tí tẹo, mờ mờ, chiếu sáng một thành phố nhỏ tí. Cửa các nhà mở tung.
Những người nhỏ li ti ùa ra rồi leo lên một cái tàu điện bé bằng cái đồ chơi trẻ con. Bác bán vé kéo chuông, bác lái xe quay máy; một chú bé lanh lẹ bám vào tàu. Tiếng còi huýt, tàu điện chuyển bánh rồi biến vào giữa những ngôi nhà cao ngất. Một anh đi xe đạp lướt qua, bánh xe chỉ bằng cái miệng chén. Một cậu bé bán báo chạy ngang qua. Báo chỉ bằng tờ lịch gấp tư. Một người bán kem đẩy chiếc xe nhỏ. Các cô gái chạy theo những lan can bé tí xíu vẫy gọi.
Người bán kem giơ tay lên nói:
- Hết cả rồi. Lần sau đến đây...

Màn buông xuống; tia chớp trên màn lại lấp lánh. Bác Cáclô, Manvina, Piero khoái quá. Buratino hai tay đút túi quần, ghếch mũi lên mà xem. Nó ra vẻ thỏa mãn lắm:
- Đấy, thấy chưa? Tớ có xuống tắm dưới ao của bác rùa, tưởng cũng không phải là vô ích. Chúng mình sẽ dựng một vở hài kịch... đố biết chuyện gì nào? "Chuyện chiếc chìa khóa vàng hay chuyện chú bé Buratino cùng các bạn phiêu lưu". Lão Caraba Baraba sẽ tức lên mà chết được...
Piero lấy tay xoa cái trán đang nhăn lại; cậu cả đang suy nghĩ:
- Tớ sẽ viết vở kịch ấy bằng thơ rõ tuyệt cho mà xem.
Manvina bảo:
- Còn tôi, tôi sẽ bán kem và bán vé. Nếu được thì tôi sẽ đóng vai những cô bé ngoan...

Bác Carlo lên tiế ng:
- Khoan khoan đã các con a..... thế việc học thì thế nào?
Tất cả bọn đồng thanh trả lời:
- Buổi sáng chúng con học, buổi chiều thì diễn kịch.
Bác Carlo lại nói:
- Được, được đấy. Thế thì bố sẽ đánh đàn phong cầm để phục vụ khán giả. Bao giờ chúng ta đi các tỉnh trong nước ý này, bố sẽ đánh ngựa và nấu cơm...
Antimo vẫn vểnh tai lên nghe, nó gật gật đầu, mắt sáng ngời; nó cất tiếng hỏi:
- Thế còn tôi, tôi làm gì?

Buratino đáp:
- Antimo sẽ trông nom vật trang trí và áo quần, giữ cả chìa khoá nữa... Lúc diễn thì Antimo ở trong buồng bắt chước tiếng sư tử gầm hay bắt chước tê giác chạy thình thịch, tiếng cá sấu nghiến răng. Antimo sẽ quay tít đuôi giả vờ tiếng gió rít... và khối thứ tiếng khác nữa.
Tất cả đồng thanh hỏi:
- Thế Buratino thì sao? Cậu định làm trò gì?
- Hỏi mới lạ chứ! Tớ sẽ đóng vai Buratino, cả thế giới sẽ biết tên tớ. 

Đoàn múa rối mới ra mắt biểu diễn lần đầu tiên

Lão Caraba Baraba ngồi trước lò sưởi, mặt quàu quạu trông đến ghét. Củi tươi cháy lom đom. Bên ngoài trời mưa. Mưa dột khắp rạp hát. Chân tay đoàn con rối ẩm ướt cả. Trong những buổi tập, mặc dù có roi da dọa nạt, không ai muốn tập cả. Đã ba hôm nay, bọn múa rối chẳng được ăn uống gì. Chúng bị treo lên đinh, trong kho chứa đồ, và xì xào ảm đạm. Từ sáng, chẳng bán được cái vé nào. Ai dại gì mà đến xem rạp hát của lão ta. Kịch thì buồn, con rối thì ốm đói, rách như xơ mướp. Đồng hồ trong tỉnh đánh sáu tiếng. Lão Caraba Baraba âm thầm một mình đi đi lại lại trong rạp hát:

Rạp vắng tanh vắng ngắt. Lão vừa đi ra phố, vừa lẩm bẩm nói một mình:
- Ma vật chết hết cả hay sao mà chẳng thấy mống nào đến xem cả!
Ra đến ngoài, lão nhìn chung quanh, nháy nháy mắt, mồm há to, tưởng một con quạ bay vào cũng lọt. Phía trước rạp hát của lão một đám người tụ tập rất đông trước một cái lều lớn căng vải mới tinh, mặc cho gió biển ẩm ướt thổi. Phía trên cửa, một thằng bé mũi dài đứng trên một cái bục:
nó đội cái mũ vải, mồm thổi kèn rồi nói vào loa; nó cất tiếng rao cái gì. Người xem vỗ tay cười rộ lên; nhiều người đổ xô vào trong rạp. Dorema đến gần lão Ca-raba Baraba. Gớm, mùi bùn sao mà hôi thế. Lão ta nhăn nhúm mặt lại mà bảo:
- Trời ơi, thế là việc bán đỉa đi đời rồi. Hay tôi sang bên kia xin một chân quét nhà hoặc châm đèn. Lão Caraba Baraba gầm lên:
- Cái rạp hát ấy của đứa nào? ở đâu ra?
- Những con rối chúng nó mở ra đấy. Tên rạp là "Tia chớp".

Chúng nó soạn vở bằng thơ, rồi diễn lấy với nhau.
Lão Caraba Baraba nghiến răng, bứt râu, tiến về phía rạp hát mới. Phía trên cửa, Buratino vẫn nói:
- Buổi biểu diễn đầu tiên trình bày một vở kịch rất nhộn rất hay, về cuộc đời những con rối bằng gỗ. Câu chuyện này là câu chuyện có thật. Chúng tôi nhờ mưu trí, gan dạ mà thắng được bọn thù... Trước cửa rạp, Manvina ngồi trong một cái buồng cửa kính, mớ tóc xanh tết một cái băng xinh xinh. Cô vất vả lắm mới bán được vé cho tất cả các khách xem. Họ muốn xem vở kịch diễn tả đời sống thật của những con rối. Bác Carlo mặc bộ áo nhung mới, đánh đàn phong cầm; bác nháy nháy mắt với mọi người. Ở phía ngoài rạp, Antimo đang kéo đuôi cáo Alisa định trốn vé chuồn vào xem. Mèo Badilio cũng không có vé, nhưng nó đã mau chân lẩn rõ xa rồi. Nó ngồi trên cành cây, giữa trời mưa, ra vẻ tức giận lắm. Buratino phùng má trợn mắt nói vào loa, giọng khàn khàn:
- Buổi diễn bắt đầu!
Thế rồi nó tụt ngay xuống để vào đóng màn đầu tiên. Màn này trình bày bác Carlo nghèo khổ đang đẽo thanh củi làm một chú bé con, bác không biết rằng sau này bác sẽ được sung sướng.
Rùa Turtle lạch bạch đến sau chót; miệng bác ta ngậm một cái thiếp mời bằng giấy rất đẹp, bốn góc mạ vàng. Buổi diễn bắt đầu.

Lão Caraba Baraba buồn bực trở vào rạp hát vắng tanh của mình. Lão lấy cái roi da mở cửa buồng kho. Lão gầm lên dữ dội:
- Để xem chúng mày có lười chảy thây ra mãi được không nào! Liệu mà làm cho rạp tao đông khách nhé!
Lão vụt một cái, không ai trả lời. Buồng kho vắng tanh. Chỉ còn mấy sợi dây treo lơ lửng trên đỉnh. Tất cả con rối:

Andre và những cô gái đeo mặt nạ đen, những anh chàng phù thuỷ đội mũ nhọn hoắt có đính sao, những chú gù mũ hình quả dưa chuột, những chú da đen, những con chó... tất cả đã không cánh mà bay.
Lão Caraba Baraba rú lên một tiếng kinh khủng, chạy bổ ra phố. Lão trông thấy mấy chú múa rối chạy sau cùng, đang vượt qua các vũng nước, sang bên rạp mới. Tiếng âm nhạc vui nhộn, tiếng cười, tiếng vỗ tay vang dậy. Lão Caraba Baraba chỉ kịp tóm được một con chó bằng vải, mắt bằng hai cái khuy. Nhưng không biết từ đâu, Antimo đã nhảy xổ ra chồm đến vật ngã lão xuống, cướp lấy con chó con rồi chạy biến vào rạp hát. Phía sau sân khấu, nồi xúp dành cho các diễn viên đang đói bụng bốc mùi thơm ngào ngạt. Lão Caraba Baraba ngồi trong một vũng nước dưới trời mưa.